Historia

Początek historii inowrocławskich franciszkanów zbiega się niemal dokładnie z lokacją miasta, która została dokonana na prawie magdeburskim przez księcia kujawskiego Kazimierza Konradowica. Były to lata 1237-1238, które poprzedziły pobyt na wrocławskim dworze polskiego księcia Henryka Brodatego. Właśnie ze Śląska przybyli do Inowrocławia pierwsi zakonnicy, którzy w listopadzie 1238 r. z fundacji książęcej wznieśli dom klasztorny. Warto zauważyć, że było to zaledwie 12 lat po śmierci i 10 lat po kanonizacji Franciszka z Asyżu.

Konwent inowrocławski należał do prowincji czesko-polskiej i przez kilkadziesiąt lat był siedzibą kustodii (zwanej niekiedy „kujawską”), która jeszcze w XIII w. przeniesiona została do Gniezna. Pierwszym gwardianem klasztoru, a zarazem kustoszem, był o. Mikołaj, znany z tego, że wspólnie z braćmi Gofredem i Wincentym pośredniczył w zażegnaniu sporu biskupa włocławskiego Michała z księciem pomorskim Świętopełkiem. Zakonnicy ściśle współpracowali z miejscowym dworem książęcym, a w ich klasztorze miały miejsce ważne wydarzenia polityczne. Franciszkanie odegrali m. in. istotną rolę podczas odbywającego się w Inowrocławiu procesu polsko-krzyżackiego (1320-1321), w który czynnie zaangażowani byli lektorzy - Świętosław i Strogomir. Ze źródeł wiadomo również, że klasztorze gościli wyznaczeni przez papieża sędziowie z arcybiskupem Janisławem na czele.

Po kryzysie, który miał miejsce w dobie reformacji i pociągnął za sobą spadek liczby powołań, w XVII stuleciu nastąpił ponowny rozkwit klasztoru, który otrzymał wówczas od mieszczan i okolicznej szlachty liczne dobra, m.in. w Więcławicach, Rucewie, Trzaskach i Jacewie.

Według przekazów jeszcze w 1654 r. w klasztorze zebrała się kapituła prowincjalna, obradująca nad codziennym życiem zakonników. Widocznie wtedy nikt jeszcze nie przewidywał, że kilka miesięcy później miał „runąć cały ówczesny świat”. Nastąpiło to podczas „potopu szwedzkiego”, kiedy zginęli prawie wszyscy zakonnicy, klasztor opustoszał, a jego dobra uległy dewastacji.

Inowrocławski klasztor pozostawał stosunkowo niewielkim domem zakonnym, w którym przebywało najczęściej od 4 do 8 ojców i kilku braci. Do najbardziej znanych spośród nich należeli: Ludwik Rogala, słynący z zamiłowań muzycznych, Marcel Dziewulski, kaznodzieja i autor wydawanych drukiem kazań, Teofil Piórowicz, wielokrotny gwardian i późniejszy prowincjał. Nie da się przecenić wkładu franciszkanów w życie kulturalne mieszczan. Zdołali zgromadzić pokaźną bibliotekę, prowadzili szkołę, dbali o muzykę sakralną, zakładali ubogacające życie religijne bractwa (św. Franciszka, św. Różańca, św. Antoniego).

Historia pierwszej obecności franciszkanów w Inowrocławiu dobiegła końca 20 maja 1819 r., kiedy to król Fryderyk Wilhelm III wydał dekret, na mocy którego doszło do kasaty klasztoru. W rezultacie ówczesny gwardian, o. Kajetan Kisielewski, zmuszony był przekazać zabudowania i grunty klasztorne na rzecz miasta. W oparciu o ten majątek w 1838 r. wzniesiona została szkoła, stanowiąca zalążek obecnego I Liceum im. Jana Kasprowicza.

Dziś niewiele przetrwało w Inowrocławiu śladów po pierwotnej obecności franciszkanów, którzy współtworzyli potęgę średniowiecznego miasta i pozostawali w nim na dobre i złe przez blisko 6 stuleci. Resztki klasztoru znajdują się pod powierzchnią placu Klasztornego i przylegających do niego obiektów. Od chwili przemianowania ulic Klasztornej i Brackiej nazwa placu stanowi jedyny ślad po franciszkanach w toponomastyce miejskiej. Postawiona przed paroma laty makieta daje pewne wyobrażenie, jak wyglądał obiekt, który znajdował się niegdyś w tej części miasta.

27 sierpnia 2016 r., na zaproszenie prymasa Polski ks. abpa Wojciecha Polaka, synowie św. Franciszka, po prawie dwustu latach przerwy, powrócili do Inowrocławia. Zgodnie z przedstawioną im propozycją swoją opieką objęli parafię Świętego Krzyża i znajdujący się na jej terenie kościół, który, co ciekawe, jest położony najbliżej pierwotnej lokalizacji franciszkanów ze wszystkich inowrocławskich świątyń. Nieco ponad rok później, 3 października 2017 r., ówczesny Minister Prowincjalny o. Jan Maciejowski w obecności miejscowej wspólnoty oraz zarządu Prowincji poświęcił nowy inowrocławski klasztor.